Wat is de Wet Zorg en Dwang?

De Wet Zorg en Dwang (WZD) betreft onvrijwillige zorg. Deze wet regelt wat uw rechten zijn als u onvrijwillige zorg ontvangt. Zorgmed gaat uit van eigen regie en verantwoordelijkheid, zorg onder dwang komt dan ook heel weinig voor. In sommige gevallen echter komt de veiligheid en gezondheid van cliënten in gevaar en worden er maatregelen genomen zodat de zorg toch veilig, zorgvuldig en verantwoord kan plaatsvinden. Zorg onder dwang vindt plaats bij mensen met een psychogeriatrische aandoening zoals dementie, een verstandelijke of cognitieve beperking, die zich verzetten tegen zorg maar deze wel ‘nodig hebben’ om een verslechtering in hun gezondheid te voorkomen. Verzetten cliënten uit andere doelgroepen zich tegen de zorg, dan wordt de zorg gestopt en is er dus geen sprake van dwang. We leggen hier een aantal belangrijke begrippen uit deze wet uit.

Wilsbekwaam

Mensen nemen zelf een beslissing over de zorg die geboden wordt. Iemand die de gevolgen van zijn beslissing kan overzien, is wilsbekwaam. In principe is ieder mens wilsbekwaam. Ook als u een wettelijk vertegenwoordiger hebt. Wilsonbekwaamheid wordt op een zorgvuldige, beargumenteerde wijze door uw behandelaar vastgesteld. Bij wilsonbekwame mensen die zich niet verzetten tegen bijvoorbeeld beperkingen in de bewegingsvrijheid of de regie het eigen leven in te richten, wordt ook altijd het stappenplan gevolgd. Daardoor blijft er secuur gekeken worden naar deze zorgverlening.

Onvrijwillige zorg

Onvrijwillige zorg kan over van alles gaan: verpleging, verzorging, bejegening, huisregels (indien u opgenomen bent, in een verpleeghuis bijvoorbeeld) en is zorg waartegen cliënt of vertegenwoordiger zich verzet, maar die wel noodzakelijk is omdat er anders ernstig nadeel ontstaat. Onvrijwillige zorg wordt toegepast als er echt geen vrijwillige alternatieven mogelijk zijn. Te denken valt aan dwangmedicatie, bewegingsbeperking, isolatie, vrijheid op eigen regie het eigen leven in te richten, cameratoezicht, alarmering. In de zorg thuis is de Wet Zorg en Dwang weinig van toepassing: blijvend verzet door clienten met dementie of een verstandelijke beperking bij het inzetten van een medicatiekluis, sleutelkastje of toezicht of tegen een gedwongen opname zijn voorbeelden die in de thuiszorg soms voorkomen.

Zorgverantwoordelijke

De zorgverantwoordelijke draagt de verantwoordelijkheid voor het opstellen, bespreken en evalueren van uw zorgplan. Het is iemand vanuit de zorgorganisatie. Bij Zorgmed is dat de EVV (eerstverantwoordelijke verzorgende of verpleegkundige).

Zorgplan

Ook wel ondersteuningsplan, handelingsplan, begeleidingsplan. Hier wordt omschreven welke zorg en begeleiding er aangeboden wordt. Het zorgplan wordt met u als cliënt en evt. uw mantelzorger of vertegenwoordiger besproken en vastgesteld. Op basis van het zorgplan wordt er zorg verleend en gerapporteerd in het dossier. Ook onvrijwillige zorg wordt omschreven in het zorgplan. Uitgangspunt is dat onvrijwillige zorg zo kort mogelijk duurt en dat dit binnen afzienbare tijd kan worden afgebouwd.

Ernstig nadeel

Onvrijwillige zorg krijgt u alleen als vrijwillige zorg niet mogelijk is en het echt niet anders kan. Als de veiligheid en gezondheid van cliënt of omgeving in gevaar zijn, noemen we dit ernstig nadeel. Er is sprake van levensgevaar, ernstig lichamelijk letsel, ernstige psychische, materiele, immateriële of financiële schade, ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang, ernstig verstoorde ontwikkeling voor cliënt of anderen.

Stappenplan

De Wet Zorg en Dwang heeft als uitgangspunt dat cliënten alleen vrijwillige zorg ontvangen. Onvrijwillige zorg is altijd het laatste middel. Dat mag alleen om ernstig nadeel te voorkomen en er echt geen minder ingrijpende alternatieven meer mogelijk zijn. Eerst moeten alle andere mogelijkheden voor vrijwillige zorg worden onderzocht. Is dan toch onvrijwillige zorg nodig, dan moet altijd worden gekozen voor de minst ingrijpende vorm. De termijn van toepassing moet zo kort mogelijk zijn.

De EVV overlegt altijd éérst met de cliënt en met minstens één andere deskundige of er andere mogelijkheden zijn voor vrijwillige zorg. Het stappenplan onvrijwillige zorg treedt pas in werking als er blijvend verzet is tegen maatregelen om de zorg veiliger te laten verlopen en er geen alternatieven zijn waarbij de zorg vrijwillig kan blijven verlopen. De EVV is dan verplicht om het stappenplan uit de Wet Zorg en Dwang te doorlopen. De cliënt en vertegenwoordiger mogen bij alle gesprekken die in het kader van het stappenplan moeten worden doorlopen, aanwezig zijn. Er is een WZD-functionaris betrokken bij alle stappen; een onafhankelijke (binnen de organisatie werkzame maar niet bij de zorg betrokken) HBO verpleegkundige of gedragsdeskundige die het zorgplan en de stappen beoordeeld en accordeert.

STAP 1:
De EVV overlegt met een deskundige van een andere discipline, de WZD-functionaris en zo nodig een arts, bv huisarts of geriater. Zijn er geen andere mogelijkheden voor vrijwillige zorg? Dan komt in het zorgplan te staan dat onvrijwillige zorg echt nodig is. Het plan is dan voor  maximaal 3 maanden geldig. Er moet een plan zijn de onvrijwillige zorg weer af te bouwen.

STAP 2:
Na 3 maanden kan de periode van onvrijwillige zorg verlengd worden. Er komt dan een  nieuw overleg, waarbij de EVV, een deskundige van een andere discipline, een deskundige die niet bij uw zorg betrokken is (bv geriater, psychiater, verpleegkundig specialist), de WZD-functionaris en zo nodig een arts betrokken zijn. De onvrijwillige zorg kan dan nogmaals maximaal 3 maanden verlengd worden.

STAP 3:
Omdat het soms lang duurt voordat alle betrokken deskundigen hun advies hebben uitgebracht, mag na deze 3 maanden de onvrijwillige zorg nogmaals 3 maanden worden verlengd door de EVV.

STAP 4:
Is onvrijwillige zorg dan nog nodig, dan wordt deze om de 6 maanden geëvalueerd met alle betrokken deskundigen.

STAP 5:
Het kan zijn dat de onvrijwillige zorg blijvend is. De zorg zal in dat geval ieder half jaar (6 maanden) geëvalueerd worden met alle betrokken disciplines. Het kan ook zijn dat cliënt zich niet meer verzet; dan is er geen sprake meer van onvrijwillige zorg.

Het stappenplan moet altijd worden gevolgd als iemand niet begrijpt wat de onvrijwillige zorg is en zich niet verzet. Dat is bij de volgende situaties:

• Medicatie die het gedrag of vrijheid beïnvloedt en niet volgens professionele richtlijnen wordt voorgeschreven. Bijvoorbeeld het slikken van medicijnen voor gedrag, die eigenlijk ergens anders voor bedoeld zijn.
• Beperkingen van de bewegingsvrijheid
• Insluiting

De cliëntenvertrouwenspersoon en rechten

Als er sprake is van onvrijwillige zorg, mag u daar altijd contact over opnemen met de cliëntvertrouwenspersoon van Zorgbelang Brabant. Deze is onafhankelijk van de organisatie en komt op voor de rechten van de cliënt. Uw vragen zijn bij de cliëntenvertrouwenspersoon welkom en veilig. De clientvertrouwenspersoon WZD is Ivonne Berkers, iberkers@zorgbelang-brabant.nl, 013-594 21 70.

Verder heeft u recht op inzage en afgifte van het zorgplan en het recht om een klacht in te dienen. Er is vanuit de overheid een klachtenreglement en een klachtencommissie die zich bezighoudt met klachten over onvrijwillige zorg, de Klachtencommissie Onvrijwillige Zorg (KCOZ). De cliëntvertrouwenspersoon kan u helpen bij het indienen van uw klacht.

Zorgmed

Wilt u inzage in uw zorgdossier, dat kan altijd als u een account binnen Carenzorgt aanmaakt. Lukt dit niet of wilt u dit niet dan kunt u contact opnemen met kantoor en inzage en afschrift van uw zorgplan krijgen. Uw EVV wordt u bekend gemaakt zodra u in zorg bent. Weet u niet wie uw EVV is, vraag het na bij uw zorgverleners.

Zorgmed heeft daarnaast een actieve cliëntenraad, die er mede voor zorgt dat u als cliënt nog beter wordt gehoord. Wilt u contact met de cliëntenraad opnemen? Mail dan naar cr@zorgmed.nl.

Meer weten over de Wet Zorg en Dwang?

Deze animatie geeft kort en krachtig weer wat de stappen zijn en wie daarbij betrokken zijn: https://www.youtube.com/watch?v=HZ7mEDR5C8g
Meer informatie vindt u op de volgende website (Ministerie VWS): www.dwangindezorg.nl